ΗΜΕΡΙΔΑ
«Και οι Αστυνομικοί έχουν μάνες»
Προλογική ομιλία του συντονιστή της Ημερίδας, κ. Πάσχου Μανδραβέλη
Η αστυνομία και τα φαντάσματα της μεταπολίτευσης
Πέρασαν σαράντα χρόνια σχεδόν από την μεταπολίτευση. Είναι φυσιολογικό να υπάρχει δημοκρατική χώρα στην οποία μια γυναίκα χρειάζεται θάρρος για να δηλώσει το προφανές; Είναι φυσιολογικό το ανώτατο συνδικαλιστικό όργανο των αστυνομικών να κάνει ημερίδα τίτλο «Και οι αστυνομικοί έχουν μάνες»;
Όχι δεν είναι φυσιολογικό, αλλά στην χώρα μας είναι αναγκαίο.
Δυστυχώς στην Ελλάδα της κρίσης πρέπει να ξαναδούμε όλες τις εμπεδωμένες παραδοχές της του κοινού μας βίου, αυτά που σήμερα είναι σκληρά δόγματα. Δεν έχουμε να συζητήσουμε μόνο τα στοιχειώδη της οικονομίας -αν μπορούμε π.χ. να ξοδεύουμε εσαεί περισσότερα απ' όσα βγάζουμε- αλλά να απαντήσουμε και σε άλλα ερωτήματα όπως:
• πως συμβιώνουμε σε μια κοινωνία;
• χρειαζόμαστε αστυνομία;
• τι σημαίνει νόμιμη βία;
• τι σημαίνει νόμος και τι παρανομία;
• τι σημαίνει υπέρβαση εξουσίας;
Πρέπει να μάθουμε όλα όσα έπρεπε να ήδη να γνωρίζουμε από το γυμνασιακό μάθημα «Αγωγή του Πολίτη».
Τίποτε δεν είναι προφανές στην Ελλάδα. Ούτε καν ότι «Και οι αστυνομικοί έχουν μάνες». Τίποτε δεν είναι αυτονόητο. Ούτε καν ότι νόμος δεν είναι το δίκιο κάποιου αυτό που ψηφίζει η δημοκρατική Βουλή. Δεν είναι προφανές ούτε στους πολίτες, ούτε αστυνομικούς• λογικό διότι και η αστυνομία μέρος της κοινωνίας είναι και συνεπώς όλοι κουβαλάμε τα ίδια ελλείμματα παιδείας, τις ίδιες παθογένειες της μεταπολίτευσης.
Ας απομονώσουμε μια σκηνή των διαδηλώσεων. Μπορεί να μην είναι ο κανόνας, αλλά δυστυχώς είναι αυτό που θα παίξει στις τηλεοράσεις το βράδυ. Έχουμε δύο παιδιά είκοσι, εικοσιπέντε χρονών «απέναντι». Είναι συνομήλικοι• πιθανώς να ήταν συμμαθητές, αλλά σίγουρα και οι δύο είναι προϊόντα της ίδιας κοινωνίας και της ίδιας βασικής παιδείας. Ο ένας πετάει πέτρες και ο άλλος πετάει πέτρες. Ο ένας βρίζει και ο άλλος βρίζει. Ο νεαρός «επαναστατημένος» δεν κατανοεί ότι ο αστυνομικός έχει την υποχρέωση να ασκήσει νόμιμη βία αν π.χ. οι διαδηλωτές επιχειρήσουν να σπάσουν τον κλοιό, σε κάποιο σημείο που απαγορεύεται να διαδηλώνεις. Μετέρχεται παράνομης βίας με εκείνα τα λοστάρια που τάχα 'μου είναι σημαίες.
Ο νεαρός αστυνομικός δεν κατανοεί ότι η βία που πρέπει να ασκήσει περιορίζεται από τον νόμο. Δεν ξέρει, δεν βλέπει την λεπτή γραμμή της νόμιμης από την παράνομη βία. Ξεπερνά τα όρια της νόμιμης βίας. Αυτό είναι νερό στο μύλο των αντιδραστικών που το παίζουν «επαναστάτες». Οι τελευταίοι καλλιεργούν -με θαυμαστή ομολογουμένως μαεστρία- τη προκατάληψη κατά του αστυνομικού ως «εχθρού της κοινωνίας». Νέα παιδιά μπαίνουν στον κύκλο της αντιπαράθεσης. Και οι διαδηλώσεις συνεχίζουν απαράλλαχτες σαράντα χρόνια τώρα. Η βία πρωταγωνιστεί.
Όμως κάτι πρέπει να γίνει για να αλλάξουν τα πράγματα. Κάποιοι, πρέπει να σπάσουν και αυτόν τον φαύλο κύκλο της μεταπολίτευσης. Κάποιος πρέπει να διδάξει την αξία του νόμου. Οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι, οι άνθρωποι του πνεύματος έχουν μεγάλο μερίδιο από αυτή την δουλειά. Όλοι μας έχουμε αυτή την υποχρέωση. Την έχει και ο αστυνομικός. Δεν αρκεί να κάνει καλά την δουλειά του• χρειάζεται να κάνει και κάτι παραπάνω για να σβήσουν παλιές προκαταλήψεις που δικαιολογημένα γεννήθηκαν από το μετεμφυλιακό κράτος και την δικτατορία και αδίκως επιβιώνουν μέχρι σήμερα.
Επιβιώνουν επειδή κάποιοι αστυνομικοί υπερβαίνουν τα όρια της αρμοδιότητάς. Ακόμη και λίγοι να είναι δίνουν δικαιολογίες σε άλλους να λιπαίνουν το χωράφι της προκατάληψης. Η αστυνομία πρέπει λόγω και έργω να διδάσκει καθημερινώς την νομιμότητα. Πρέπει να κάνει την δουλειά της κινούμενη μέσα στο δυσδιάκριτο πολλές φορές, αλλά το τόσο αναγκαίο για την συμβίωσή μας πλέγμα του νόμου.
Είναι δύσκολη η δουλειά του αστυνομικού. Δεν έχει μόνο να αντιμετωπίσει καταστάσεις που είναι αδύνατον να προβλέψει πως θα εξελιχθούν (π.χ. σε ένα έλεγχο ρουτίνας μπορεί να βγει Καλάσνικοφ). Μαζί μ' όλα αυτά πρέπει να τηρεί και τους κανόνες εμπλοκής που προβλέπονται από τον νόμο. Το ξέρω είναι δύσκολο. Είναι σαν να λύνεις δευτεροβάθμια εξίσωση με περισσότερους από δύο αγνώστους, όταν μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις παίρνεις μισθό χαμηλότερο του μαθηματικού.
Μπορώ να φανταστώ την πικρία ενός παιδιού, που πληρώνεται με ελάχιστα λεφτά και κάθεται στο λιοπύρι αντιμετωπίζοντας μάλιστα όλες τις προκαταλήψεις που γεννήθηκαν πριν καν γεννηθεί αυτός. Δεν μπορεί να καταλάβει γιατί δέχεται φραστικούς προπηλακισμούς από τα άλλα παιδιά που δεν έμαθαν ποτέ την λεπτή γραμμή μεταξύ διαμαρτυρίας και χουλιγκανισμού. Είναι φυσιολογικό να του ανέβει το αίμα στο κεφάλι. Δεν είναι όμως ορθολογικό να αντιδράσει πέραν του νόμου. Όχι μόνο για την κοινωνία, αλλά για την ίδια αστυνομία. Η νομιμότητα δεν είναι κάτι που απλώς μας κάνει καλούς ανθρώπους. Δεν εφευρέθηκε για να κάνει δύσκολη την δουλειά του αστυνομικού, αλλά αντιθέτως: υπάρχει για να την κάνει μακροπρόθεσμα πιο εύκολη. Η αστυνομία δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική χωρίς στον σεβασμό και την αποδοχή της κοινωνίας. Ο σεβασμός και η αποδοχή της κοινωνίας δεν γεννιούνται στο κενό• χτίζονται με πολύ δουλειά, όταν αυτή η κοινωνία (μέρος της οποίας είναι η αστυνομία) κατανοήσει ότι οι νόμοι δεν φτιάχτηκαν για να τους παραβαίνουμε, αλλά για να τους τηρούμε.
Καλώς ή κακώς όμως ζούμε σε μια εποχή που όλοι πρέπει να κάνουμε κάτι περισσότερο από την δουλειά μας.
- Πρέπει να ορίσουμε εκ νέου τις συνισταμένες του κοινού μας βίου. Πρέπει να διδάξουμε ότι κάθε βία είναι απεχθής, αλλά η νόμιμη βία που υποχρεούται να ασκήσει ο αστυνομικός είναι η άμυνα της ίδιας της κοινωνίας στην εξάπλωση της παράνομης βίας. Αυτό δυστυχώς δεν είναι αυτονόητο.
- Πρέπει να εξηγείτε διαρκώς. Ακόμη και τα αυτονόητα. Πρέπει να κάνετε ημερίδες για το προφανές «Και οι αστυνομικοί έχουν μάνες». Κι εδώ πρέπει να τονίσω ότι η ΠΟΑΣΥ κάνει εξαιρετική δουλειά. έχει ξεφύγει από τον στενό ρόλο της συντεχνιακής διεκδίκησης και προσπαθεί να αναπτύξει διάλογο για ευρύτερα θέματα που αφορούν τον ρόλο της αστυνομίας. Έκανε μια θαυμάσια ημερίδα με θέμα την βία στην οποία έκανε μια συγκινητική ομιλία ο συνάδελφος Μανώλης Κυπραίος, ο οποίος έπεσε θύμα αστυνομικής βίας, κάνει διαρκώς εκδηλώσεις επιμόρφωσης των αστυνομικών.
- Πρέπει τα κρούσματα παρανομιών στους κόλπους της αστυνομίας να αποκαλύπτονται άμεσα και να τιμωρούνται χωρίς συντεχνιακές ενοχές.
Αυτό είναι το κάτι επιπλέον της δουλειάς που οφείλει να κάνει κάθε αστυνομικός. Αν δεν αλλάξουν οι αντιλήψεις που μάς οδήγησαν ως εδώ, ο φαύλος κύκλος θα μάς σπρώχνει όλο και πιο χαμηλά.
